 Więcej o symbolach narodowych
Lekcja wychowawcza z pomysłem Otwarty dostęp
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie młodzieży patriotyzmem. Młodzi ludzie manifestują je, np. nosząc odzież i gadżety z barwami narodowymi i symbolami walki o niepodległość (np. znakiem Polski Walczącej). Wydaje się też, że wzrasta ich zainteresowanie historią Polski oraz wojskowością. Patriotyzm jednak może, a nawet powinien, mieć różne oblicza i nie należy go sprowadzać jedynie do walki narodowo-wyzwoleńczej.
Obchodzone przez nas w listopadzie Święto Niepodległości to idealna okazja, by porozmawiać z uczennicami i uczniami o tym, jak może wyglądać patriotyzm w XXI wieku.
Internetowa encyklopedia PWN definiuje patriotyzm bardzo szeroko, jako „wszelkie umiłowanie ojczyzny jako miejsca swojego pochodzenia i/lub zamieszkania”. Takie ujęcie pozwala każdemu na swój sposób określić, co rozumie pod tym pojęciem i w jaki sposób chce (jeśli chce) realizować je w swoim życiu. Jednocześnie ta duża dowolność interpretacji sprawia, że niemal odkąd pojawiło się pojęcie patriotyzmu, wciąż trwa dyskusja o tym, jak można je rozumieć. Zdarza się, że jest to wręcz przyczyną konfliktów, ponieważ w wielu ludziach pojęcie to wywołuje silne emocje.
Czym patriotyzm jest, a czym nie jest
Nie zawsze jednak patriotyzm jest rozumiany właściwie. Miłość do ojczyzny i utożsamianie się ze swoim narodem należy odróżnić od postaw wyższości, wrogości i nienawiści wobec innych narodów i kultur. Te ostatnie postawy to ksenofobia, nacjonalizm i szowinizm – w żadnym wypadku nie należy mylić ich z patriotyzmem. Takie pomyłki mogą nas wiele kosztować, bo – jak pokazuje historia – często prowadzą do przemocy. Najbardziej jaskrawym tego przykładem jest zbrodnicza działalność III Rzeszy w okresie II wojny światowej, kiedy to machina państwowa i wojenna wywyższała naród niemiecki, a jednocześnie chciała zniszczyć lub zniewolić inne, „gorsze” narody – w tym Żydów i Polaków. To bardzo ważna historyczna lekcja, o której nie wolno zapominać.
Patriotą jest zatem ktoś, kto czuje miłość lub przywiązanie do kraju ojczystego, jest solidarny i utożsamia się ze swoim narodem. Natomiast wrogość wobec innych narodów, chęć ich poniżenia czy tym bardziej zniszczenia to szowinizm narodowy. Dzieci i młodzież powinni mieć świadomość tego rozróżnienia; wiedzieć, że patriotyzm to postawa oparta przede wszystkim na miłości, szacunku, oddaniu – a nie na nienawiści.
Rozmawiając o patriotyzmie ze starszą młodzieżą, warto zauważyć, że postawy ksenofobiczne, nacjonalistyczne i szowinistyczne tak naprawdę często są sposobem na to, aby się dowartościować, nawet jeśli się niewiele osiągnęło. Wywyższając swój naród ponad inne, można poprawić sobie samoocenę – bo to oznacza przecież, że – przynależąc do „najlepszego” narodu – jesteśmy lepsi niż większość ludzi na Ziemi! I to zupełnie bez żadnego wysiłku – wystarczyło, że się tutaj urodziliśmy… Prawdziwy patriotyzm tymczasem również może być źródłem pozytywnej samooceny, ale w konstruktywny sposób – dzięki niemu możemy czuć się częścią większej całości, możemy też myśleć o sobie jako o jednostce potrzebnej i życzliwej innym, działającej na rzecz ojczyzny i jej mieszkańców. I tutaj docieramy do kwestii, jak może wyglądać patriotyzm XXI wieku w czasach pokoju.
Patriotyzm XXI wieku
Ci, którzy rozumieją patriotyzm w bardzo uproszczony sposób – tylko jako walkę o ojczyznę – w czasie pokoju mają utrudnione zadanie. Kiedy nie ma realnego wroga, szukają dla niego jakiegoś zastępstwa. Może to skutkować postawami ksenofobicznymi – nieufnością i wrogością wobec mniejszości etnicznych i narodowych, osób pochodzących z innych kultur. Dlatego warto rozmawiać z dziećmi i młodzieżą o tym, w jaki sposób ludzie mogą manifestować swój patriotyzm w codziennym życiu.
A mogą to robić m.in. poprzez:
- poznawanie polskiej historii i pogłębianie wiedzy na jej temat (zamiast poprzestawać na niepełnych, powierzchownych czy nieprecyzyjnych informacjach),
- poznawanie polskiej kultury (również regionalnej), uczestniczenie w niej, a także jej współtworzenie; kultywowanie tradycji,
- poznawanie życiorysów i dokonań ważnych dla Polski postaci – nie tylko bohaterów walki o wolność, ale także ludzi kultury i nauki (w tym – patronki czy patrona szkoły),
- uczestnictwo w obchodach świąt i rocznic ważnych dla kraju,
- troskę o zabytki kultury i miejsca pamięci,
- troskę o środowisko naturalne i dziedzictwo przyrodnicze swojego kraju,
- troskę o język ojczysty (m.in. posługiwanie się poprawną polszczyzną),
- angażowanie się w działalność społeczną i charytatywną,
- przestrzeganie prawa i zasad współżycia społecznego,
- uczciwość, płacenie podatków w kraju i kupowanie polskich produktów (tzw. patriotyzm konsumencki),
- świadome uczestnictwo w wyborach i inną działalność obywatelską,
- dbanie o dobre imię swojego narodu i kraju zarówno wewnątrz, jak i poza granicami Polski (np. godne zachowywanie się),
- kibicowanie polskim sportowcom,
- troskę o swój rozwój zawodowy i osobisty – by móc w przyszłości oferować swoje umiejętności innym członkom społeczeństwa (np. pracując w kraju, a nie za granicą),
- codzienną życzliwość wobec innych, np. ustąpienie miejsca siedzącego osobie starszej, z niepełnosprawnością lub kobiecie będącej w ciąży.
Taki patriotyzm dnia codziennego może wymagać od nas czasem rezygnacji z własnej wygody czy interesu, pójścia na kompromis, a nawet poświęcenia. Potrzebne będą też umiejętność współpracy, otwartość, życzliwość, empatia, tolerancja i gotowość niesienia pomocy. Warto także nauczyć się czerpania satysfakcji ze współdziałania z innymi, wspierania ich, niesienia pomocy czy zwykłego okazywania życzliwości. Na ten temat również warto porozmawiać z uczennicami i uczniami.
Patriotyzm to poważny temat, ale trzeba mówić o nim nie tylko poważnie, ale również lekko, wesoło, a nawet dowcipnie. Wszystko zależy od tego, jakie aspekty patriotyzmu akurat omawiamy.
Patriotyzm to poważny temat, ale trzeba mówić o nim nie tylko poważnie, ale również lekko, wesoło, a nawet dowcipnie. Wszystko zależy od tego, jakie aspekty patriotyzmu akurat omawiamy. O patriotyzmie na co dzień lepiej jest mówić zwyczajnym, bliskim uczennicom i uczniom językiem, bez niepotrzebnego patosu, za to ciekawie. Podczas poświęconych tej tematyce zajęć warto starać się jak najbardziej odnosić się do codziennych doświadczeń i życia dzieci i młodzieży, zastanowić się wspólnie z nimi, w jaki sposób mogą teraz i w dorosłym życiu pielęgnować swój patriotyzm.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
